Jupyter Notebook เป็นโปรแกรมโอเพนซอร์สที่ได้รับความนิยมอย่างมากในแวดวงวิทยาศาสตร์ข้อมูล การเรียนรู้ของเครื่อง (Machine Learning) และงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งที่มาของ Jupyter Notebook นั้นมีความน่าสนใจเป็นอย่างมาก
จุดเริ่มต้นของ Jupyter Notebook มาจากโครงการ IPython ที่ก่อตั้งโดย Fernando Pérez ในปี ค.ศ. 2001 เป้าหมายหลักของ IPython ในขณะนั้นคือการพัฒนาสภาพแวดล้อมในการเขียนโค้ดภาษา Python ให้ใช้งานได้สะดวกและมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น โดยเน้นการโต้ตอบแบบอินเทอร์แอกทีฟระหว่างผู้ใช้กับโค้ด
ต่อมาในปี ค.ศ. 2014 ทีมพัฒนา IPython ตัดสินใจสร้างโปรเจคใหม่ขึ้นมาในชื่อ “Project Jupyter” โดยตั้งชื่อ “Jupyter” มาจากชื่อของภาษาโปรแกรมมิ่งสามภาษาที่สนับสนุนเป็นหลัก ได้แก่ Julia, Python และ R เพื่อแสดงให้เห็นว่าโปรแกรมนี้ไม่ได้ถูกจำกัดอยู่ที่ภาษา Python เพียงอย่างเดียว แต่รองรับภาษาการเขียนโปรแกรมหลากหลายภาษา ซึ่งปัจจุบันมี kernel ที่รองรับมากกว่า 100 ภาษาแล้ว
Jupyter Notebook กลายเป็นเครื่องมือที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง เนื่องจากสามารถผสมผสานข้อความคำอธิบาย (Markdown), สมการทางคณิตศาสตร์ (LaTeX), โค้ดที่สามารถรันได้จริง และผลลัพธ์ต่างๆ (เช่น รูปภาพ กราฟ ตาราง) ไว้ในที่เดียวกันได้อย่างสวยงาม ทำให้เกิดความสะดวกในการแชร์ข้อมูล เอกสารประกอบการสอน งานวิจัย และการทำงานร่วมกันของทีมพัฒนา
ในปี ค.ศ. 2018 ทีม Project Jupyter ได้เปิดตัว JupyterLab ซึ่งเป็นเวอร์ชันที่ทันสมัยขึ้นของ Jupyter Notebook โดยมาพร้อมกับอินเทอร์เฟซที่ปรับแต่งได้ง่ายขึ้น และรองรับฟีเจอร์ที่ซับซ้อนขึ้น เช่น การทำงานหลายโน้ตบุ๊กพร้อมกัน และการรวมเครื่องมืออื่นๆ เข้ามาเพื่อการใช้งานที่สะดวกยิ่งขึ้น
ปัจจุบัน Jupyter Notebook และ JupyterLab ถูกใช้งานอย่างแพร่หลายในทุกระดับ ตั้งแต่นักศึกษาที่เรียนรู้เขียนโปรแกรม ไปจนถึงนักวิจัยและนักวิทยาศาสตร์ระดับโลก ทำให้ Jupyter กลายเป็นส่วนสำคัญของระบบนิเวศทางวิทยาศาสตร์ข้อมูลอย่างแท้จริง
