สเปรดชีต โดยทั่วไปคือโปรแกรมที่นำเสนอข้อมูลในรูปแบบตารางกริด ให้ผู้ใช้สามารถป้อนตัวเลข ข้อความ และสูตรคำนวณลงในเซลล์ได้ โดยสูตรเหล่านี้สามารถอ้างอิงเซลล์อื่น ๆ และโปรแกรมจะคำนวณลำดับความสำคัญได้อย่างชาญฉลาดแม้ในอดีตจะมีโปรแกรมคล้ายสเปรดชีตแบบไม่โต้ตอบมาก่อน เช่น วิธีการทำงานกับข้อมูลเป็นแถวหรือคอลัมน์ใน FORTRAN IV ที่ริชาร์ด แมตเทสซิก อธิบายไว้ในปี 1961 ซึ่งนำไปสู่ภาษาอย่าง BCL (Business Computer Language)
อย่างไรก็ตาม โปรแกรมสเปรดชีตเชิงโต้ตอบตัวแรกที่ได้รับการยอมรับคือ LANPAR (LANguage for Programming Arrays at Random) เปิดตัวในปี 1969 สำหรับคอมพิวเตอร์ GE400 พัฒนาโดยนักศึกษาฮาร์วาร์ดสองคนเพื่อแก้ไขปัญหาการจัดทำงบประมาณของบริษัทโทรศัพท์แคนาดา ซึ่งในขณะนั้นต้องใช้เวลา 6-24 เดือนในการแก้ไขด้วย Fortran แม้ LANPAR จะไม่เหมือนสเปรดชีตสมัยใหม่ทั้งหมด แต่ก็มีการอ้างอิงเซลล์และการจัดลำดับการคำนวณที่ถูกต้อง ซึ่งถือเป็นรากฐานสำคัญ
ช่วงปลายทศวรรษ 1970 การถือกำเนิดของคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลได้นำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ VisiCalc ที่พัฒนาโดย Dan Bricklin และ Bob Frankston สำหรับ Apple ][ กลายเป็นโปรแกรมสำคัญที่ผลักดันยอดขายคอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคธุรกิจ VisiCalc มีฟังก์ชันการคำนวณอัตโนมัติเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงข้อมูล การอ้างอิงแบบสัมพัทธ์และสัมบูรณ์ และความเป็นโปรแกรมเชิงโต้ตอบ ทำให้ผู้ใช้สามารถคัดลอกช่วงข้อมูลได้อย่างง่ายดาย ซึ่งเป็นคุณสมบัติที่ยังคงอยู่ในสเปรดชีตยุคปัจจุบัน
เมื่อ VisiCalc ประสบความสำเร็จ ก็มีผู้เลียนแบบและผู้พัฒนาหน้าใหม่เกิดขึ้นมากมาย SuperCalc ได้รับความนิยมในกลุ่มผู้ใช้ CP/M ก่อนที่ Lotus 1-2-3 จะก้าวขึ้นมาเป็นโปรแกรมที่ต้องมีสำหรับ IBM PC ในปี 1982 และเป็นผู้นำตลาดในช่วงเวลาหนึ่งนอกจากนี้ ยังมีนวัตกรรมอื่น ๆ เช่น SMART suite ที่เป็นหนึ่งในสเปรดชีตแรก ๆ ที่รองรับสูตรข้ามแท็บ และ BoeingCalc ซึ่งสามารถจัดการชีตขนาดใหญ่มาก ๆ โดยใช้หน่วยความจำเสมือนได้
แต่จุดเปลี่ยนสำคัญเกิดขึ้นในปี 1985 เมื่อ Microsoft เปิดตัว Excel สำหรับ Mac และตามมาด้วยเวอร์ชัน Windows ในปี 1987 ซึ่งตรงกับการเติบโตอย่างก้าวกระโดดของระบบปฏิบัติการ Windows ในขณะที่ Lotus 1-2-3 พยายามพัฒนาเวอร์ชัน Windows ก็สายเกินไปแล้ว ทำให้ Excel เข้ามาครองตลาดได้อย่างรวดเร็วและกลายเป็นโปรแกรมสเปรดชีตที่ได้รับความนิยมสูงสุดมาจนถึงปัจจุบัน
แม้ Excel จะยืนหยัดมานาน แต่ก็ไม่ใช่สเปรดชีตเดียวในตลาด ยังมีโปรแกรมทางเลือกอย่าง OpenOffice หรือ LibreOffice Calc รวมถึง Quattro Pro ที่ยังคงมีอยู่สำหรับงานวิศวกรรมและวิทยาศาสตร์ เครื่องมืออย่าง Jupyter Notebooks ที่ผสานการคำนวณเข้ากับข้อความ กราฟิก และโค้ด Python กำลังเข้ามาแทนที่การใช้งานสเปรดชีตขั้นสูงบางส่วน แต่สำหรับงานทั่วไปและธุรกิจ Excel ยังคงเป็นราชาแห่งตารางคำนวณที่ไม่มีใครโค่นลงได้ง่าย ๆ
🏷️ หมวดหมู่: Featured, History, Retrocomputing, computer history, spreadsheets
🔗 อ่านบทความฉบับเต็ม: hackaday
